Το Δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα.

Θα ξεκινήσω παραφράζοντας (λίγο) μια πρόταση που διατυπώθηκε, πριν από τρία χρόνια, από μια πολύ αγαπητή μου μαθήτρια, την Όλγα Δεληγιάννη:
«Το εκπαιδευτικό μας σύστημα νοσεί. Μήπως ήλθε η ώρα να το ανταλλάξουμε με ένα μη θνησιγενές; »
Τα αναλυτικά προγράμματα, που ισχύουν για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καλλιεργούν μια στείρα ανταγωνιστικότητα, χωρίς να είναι γνωστό και σαφές το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, και χωρίς κανείς να έχει κάνει τον κόπο να εξετάσει το αν και κατά πόσο τα διδασκόμενα αντικείμενα τείνουν στη δημιουργία ανθρώπων με ολοκληρωμένη προσωπικότητα, δημιουργικών και ευτυχισμένων. Έτσι:
• Τα λύκεια έχουν μετατραπεί σε απομιμήσεις φροντιστηρίων για να βοηθήσουν τα παιδιά στην εισαγωγή τους στα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ, και τα λεγόμενα μαθήματα της Γενικής Παιδείας – αυτά που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην δημιουργία μορφωμένων ανθρώπων – τύποις μόνο διδάσκονται. Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών (και των γονέων τους) αδιαφορούν προκλητικά γι’ αυτά και, η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών τα αντιμετωπίζει σαν «καταχρηστικά» μαθήματα, ελαχιστοποιώντας της απαιτήσεις τους και παρέχοντας – ελαφρά τη καρδία – βαθμούς «ασφαλείας» στους μαθητές τους. Έχω ακούσει πολλές φορές, από εκπαιδευτικούς τη φράση: « Στα μαθήματα της Γενικής Παιδείας, εγώ ξεκινώ από το 14. Τα παιδιά προετοιμάζονται για τις Πανελλήνιες εξετάσεις, με μαθήματα Γενικής Παιδείας θα ασχολούνται; Έτσι είναι το σύστημα.»
• Τα γυμνάσια ασχολούνται μάλλον επιδερμικά με τη διδασκαλία των προβλεπομένων αντικειμένων και παραπέμπουν τη μόρφωση των παιδιών στην επόμενη βαθμίδα. Οι μαθητές που έρχονται στην πρώτη τάξη του λυκείου εμφανίζουν σοβαρές αδυναμίες στην κατανόηση κειμένου, στη σύνταξη προτάσεων και στην προφορική περιγραφή των σκέψεων τους.
• Τα δημοτικά σχολεία μετακυλύουν ένα σημαντικό μέρος από το διδακτικό τους έργο στους γονείς.
• Οι γονείς, έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη τους στην εκπαίδευση που παρέχεται από τα δημόσια σχολεία στα παιδιά τους, στρέφονται στα φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα μαθήματα και, έχοντας στο υποσυνείδητο τους τα περί της «άγρια ανταγωνιστικής» κοινωνίας μας , φροντίζουν να δώσουν στα παιδιά τους και ένα σωρό άλλες γνώσεις δεξιότητες ( δεύτερη και τρίτη ξένη γλώσσα, ωδείο, πιάνο, χορός κ.τ.λ.)
Και ερχόμαστε, τώρα, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Πρόβλημα 1ο.
Η χωροταξική κατανομή των ιδρυμάτων έγινε άναρχα και χωρίς κανένα εκπαιδευτικό στόχο.
Πολύ συχνά, στις περιοδείες τους, οι εκάστοτε Πρωθυπουργοί μας, εκτός από τις άλλες εξαγγελίες τους (λέγε με: «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα»), ίδρυαν και ένα ακόμα Πανεπιστήμιο ή ΤΕΙ.
Μόνο που αυτά τα ιδρύματα δεν ήταν για να προάγουν την ποιότητα και την ποσότητα της παρεχόμενης «δωρεάν» εκπαίδευσης, αλλά ήταν για να βολέψουν κάποιους στη θέση του πρύτανη, του καθηγητή ή του αναπληρωτή καθηγητή ή του λέκτορα, καθώς και για να τονώσουν, οικονομικά, τις τοπικές κοινωνίες.
Πρόβλημα 2ο .
Οι νόμοι που διέπουν την λειτουργία των ιδρυμάτων ( ορισμένοι από αυτούς είχαν και καλά στοιχεία) αχρηστεύονται, στην πράξη, τόσο από τους διδάσκοντες όσο και από τους φοιτητές. Οι διδάσκοντες αυτοπροσδιορίζονται κατά το δοκούν και, οι φοιτητές προσπαθούν να ερμηνεύσουν τους νόμους όπως κάθε φορά τους βολεύει, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ιδιότυπη κατάσταση ανομίας, σ’ όλα τα ιδρύματα.
Η εισβολή των κομμάτων και των μηχανισμών τους στα ιδρύματα, επέφερε την μερική αδρανοποίηση τους και συνέβαλε στην εμφάνιση της διαπλοκής και των μικρών ή μεγάλων εκβιασμών. (Μια μικρή γεύση μπορεί να πάρει κανείς αν ανατρέξει στον τρόπο με τον οποίο εκλέγονται οι πρυτανικές αρχές και στα ανταλλάγματα που προσφέρονται από τους υποψήφιους προς τους φοιτητές.)
Πρόβλημα 3ο .
Η έρευνα στα ιδρύματα δεν απολαμβάνει κάποιας σπουδαίας αναγνώρισης από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα και, τα διατιθέμενα κονδύλια (όσο μικρά και αν είναι) δεν μπορεί να είναι τα μόνα που φταίνε.
Ας ρίξουμε μια συγκριτική ματιά σε σχέση με άλλα ιδρύματα, ανά τον κόσμο.
Πηγή: Thomson Institute for Scientific Information, 1/10/2007, Web of Science and Essential Science Indicators (ESI) modules.
Πίνακας 1. Χαρακτηριστικά μέσης επίδοσης (περίοδος 2003-2007)
1. Ο αριθμός διεθνών δημοσιεύσεων που καταλογραφούνται σε διεθνείς βάσεις δεδομένων είναι χαρακτηριστικό ποσότητας, παρά ποιότητας. Δεν θεωρείται αξιόπιστος δείκτης, ούτε φυσικά για αριστεία, αλλά ούτε καν για τη μέση επίδοση ενός ιδρύματος.
2. Ο αριθμός αναφορών (πόσες αναφορές γίνονται από άλλα επιστημονικά άρθρα στις διεθνείς εργασίες συνυπολογίζει εκτός από την ποσότητα και την ποιότητα, αλλά ένα μειονέκτημα που παραμένει είναι ότι δημοσιεύσεις σε διαφορετικά πεδία παίρνουν διαφορετικό αριθμό αναφορών.
3. Οι δείκτες αυτοί είναι καλό να διορθωθούν επίσης με τον αριθμό μελών ΔΕΠ, καθώς αναμένεται ότι όσο πιο πολλά μέλη ΔΕΠ, τόσο περισσότερες εργασίες και αναφορές θα προκύψουν.
4. Παρουσιάζονται επίσης συγκριτικά δεδομένα για το Πανεπιστήμιο του Harvard, που έχει το μεγαλύτερο αριθμό αναφορών σε διεθνές επίπεδο καθώς και για το Πανεπιστήμιο του Cambridge που έχει τον μεγαλύτερο αριθμό αναφορών από όλα τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.
Πανεπιστήμιο, Μέλη ΔΕΠ, Δημοσιεύσεις, Αναφορές, Αναφορές ανά μέλος ΔΕΠ.
Harvard 13171, 473 24, 579673, 44,01
Cambridge 5219, 21343, 186999, 35,83
Κρήτης 538, 2693, 12222, 22,72
Ιωαννίνων 587, 2806, 12647, 21,55
Πατρών 737 ,3712, 10570, 14,34
Καποδιστριακό 2055, 7206, 28140, 13,69
Αριστοτέλειο 2373, 6175, 18160, 17,65
Θράκης 578, 1084, 2149, 3,72
Πίνακας 2. Χαρακτηριστικά επίδοσης αριστείας (περίοδος 2003-2007)
1. Ο αριθμός δημοσιεύσεων πολύ υψηλής διεθνούς απήχησης είναι το πιο ακριβές μέτρο αριστείας. Πρόκειται για τις δημοσιεύσεις που, συγκρινόμενες με άλλες δημοσιεύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο στο ίδιο επιστημονικό πεδίο και που δημοσιευτήκανε την ίδια χρονιά, βρίσκονται συγκριτικά στο κορυφαίο 1% ως προς τον αριθμό των επιστημονικών αναφορών που έχουν πάρει.
2. Για σύγκριση μεταξύ πανεπιστημίων πρέπει ο αριθμός δημοσιεύσεων υψηλής απήχησης να διορθωθεί διαιρώντας δια του αριθμού των μελών ΔΕΠ
Πανεπιστήμιο, Μέλη ΔΕΠ, Δημοσιεύσεις υψηλής απήχησης, Δ.Υ.Α. ανά 100 μέλη ΔΕΠ.
Harvard 13171, 1865, 14,16
Cambridge 5219, 493, 9,44
Ιωαννίνων 587, 34, 5,79
Κρήτης 538, 23, 4,28
Καποδιστριακό 2.055, 47, 2,29
Πατρών 737, 14, 1,90
Αριστοτέλειο 2.373, 24, 1,01
Θράκης 578, 1, 0,17

Και να μη νομίσει κανείς ότι τολμώ να συγκρίνω τα δικά μας ιδρύματα με τα καλύτερα ιδρύματα που υπάρχουν στον κόσμο. Γι’ αυτό διαβάστε το παρακάτω:
Τετάρτη 22 Σεπτεμβρίου 2010
«Αρνητική η διεθνής αξιολόγηση των ελληνικών Πανεπιστημίων»
Την βαθύτατη ανησυχία του για την αρνητική πορεία των ελληνικών Πανεπιστημίων, με αφορμή την τελευταία διεθνή αξιολόγηση των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (QS World University Rankings), εκφράζει ο βουλευτής Δωδεκανήσου, καθηγητής κ. Δημήτρης Κρεμαστινός, με ερώτησή του προς την Υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Δια Βίου Μάθησης, κ. Αννα Διαμαντοπούλου.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης για το 2010, μόνο πέντε ελληνικά πανεπιστήμια συμπεριλαμβάνονται στη λίστα με τα 500 καλύτερα σε ολόκληρο τον κόσμο και κανένα μεταξύ των 200, καθώς το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το αρχαιότερο και μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας, εφέτος εκτοπίστηκε στην 286η θέση, από την 177η όπου βρισκόταν πέρυσι, υποχώρησε δηλαδή κατά 109 θέσεις.
Ειδικότερα, πλην του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, περιλαμβάνονται ανάμεσα στις θέσεις 401-450 το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Εθνικό Mετσόβιο Πολυτεχνείο, ανάμεσα στις θέσεις 451-500 το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ανάμεσα στις θέσεις 501-550 το Πανεπιστήμιο της Πάτρας.
Ο κ. Κρεμαστινός συνδέει ευθέως την αρνητική αξιολόγηση των ελληνικών Πανεπιστημίων με το «αντίκρισμα» των πτυχίων που χορηγούν, στην αγορά εργασίας και ζητά από το Υπουργείο Παιδείας την λήψη μέτρων για την ουσιαστική αναβάθμισή τους, με παρεμβάσεις σε όλο το πλέγμα των παραμέτρων που διαμορφώνουν την Ανώτατη Εκπαίδευση στη χώρα . Επαναφέρει δε την πρόταση που έχει καταθέσει και στο παρελθόν, για την αντιγραφή του τρόπου λειτουργίας ενός από τα 10 πρώτα στην κατάταξη Πανεπιστήμια στον κόσμο.
Πρόβλημα 4ο .
Το περιβόητο Πανεπιστημιακό Άσυλο! Αντί τα ανώτατα ιδρύματα της χώρας μας να είναι χώροι ελεύθερης διακίνησης ιδεών, έχουν καταντήσει χώροι ελεύθερης διακίνησης αναρχικών, ανθρώπων που θα έπρεπε να διωχθούν με τις διατάξεις του κοινού ποινικού δικαίου και, πιθανώς μελών τρομοκρατικών οργανώσεων.
Έτσι, κάποιοι είναι «ελεύθεροι» να χτίζουν τις πόρτες των γραφείων των καθηγητών, να διακόπτουν και να ματαιώνουν συσκέψεις των οργάνων διοίκησης των ιδρυμάτων, να προπηλακίζουν καθηγητές και να κλέβουν ηλεκτρονικούς υπολογιστές και ό,τι άλλο, νομίζουν, ότι τους είναι χρήσιμο.
Πρέπει να υπάρξουν αλλαγές, εκ βάθρων, σ’ ολόκληρο το Δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα.
Οι αλλαγές δεν πρέπει να είναι, σε καμιά περίπτωση, προϊόν διαπραγματεύσεων με κάποιους βολεμένους του ισχύοντος συστήματος. Αρκετά τους ανεχτήκαμε.
Όλοι οι φορείς της εκπαίδευσης οφείλουν να συμβάλλουν, μέσα από ένα ειλικρινή και χωρίς προκαταλήψεις διάλογο. Ας σταματήσουν ορισμένοι να θεωρούν ως ικανή και αναγκαία συνθήκη μόνο την αύξηση των δαπανών για την παιδεία. (Αναγκαία είναι, ικανή όμως όχι.)
Θανάσης Παπαδημητρίου